Kamusta, mga ka-investor! Ngayong araw, pag-uusapan natin ang isang napakahalagang paksa para sa ating lahat na nagbabalak o kasalukuyan nang nag-i-invest sa Philippine Stock Exchange (PSE). Alam n'yo naman, pagdating sa pera at investments, mahalaga talaga na maintindihan natin ang lahat ng impormasyon sa paraang malinaw at madaling maunawaan. Kaya naman, narito ang ating gabay sa PSE financials sa Tagalog, para masigurado nating lahat tayo ay nasa iisang pahina at walang maiiwang nalilito. Ang pag-unawa sa financial statements ng mga kumpanyang nakalista sa PSE ay parang pagbubukas ng libro ng kanilang kalusugan at potensyal. Hindi lang ito basta numero; ito ang kwento ng tagumpay, hamon, at mga oportunidad na hinaharap ng bawat kumpanya. Kapag alam mo kung paano basahin at intindihin ang mga ito, mas makakagawa ka ng matalinong desisyon kung saan mo ilalagay ang pinaghirapan mong pera. Isipin mo, parang bumibili ka ng bahay. Tinitingnan mo ba agad ang kulay ng pader? O tinitingnan mo muna ang pundasyon, ang mga kwarto, ang bentilasyon, at kung maayos ba ang mga tubo? Ganun din sa investments. Kailangan nating silipin ang mga pinaka-kritikal na bahagi – ang kanilang financials. Dito natin makikita kung sila ba ay kumikita, kung malaki ba ang kanilang utang, kung lumalago ba ang kanilang asset, at marami pang iba. Kaya naman, paghandaan natin ang ating mga sarili, kumuha ng kape, at simulan na ang ating paglalakbay sa mundo ng PSE financials sa Tagalog na ito. Layunin natin na gawing simple ang komplikado, at maibigay sa inyo ang kaalaman na kailangan para maging mas kumpiyansa sa inyong investment journey.

Ano Ba Talaga ang PSE Financials?

Unahin natin sa pinakasimple: Ano ba talaga ang PSE financials? Sa madaling salita, ito ay ang mga opisyal na report o dokumento na nagpapakita ng financial na kalagayan at performance ng mga kumpanyang nakalista sa Philippine Stock Exchange. Isipin niyo na lang na ito ang medical record ng isang kumpanya. Dito makikita kung sila ba ay malusog, kung may sakit, kung lumalakas ba o humihina ang kanilang katawan. Ang pinaka-karaniwang tinatawag nating 'financials' ay ang tinatawag na Financial Statements. Ito ang mga pangunahing dokumento na sinusumite ng mga kumpanya sa Securities and Exchange Commission (SEC) at sa PSE, at karaniwan ay ginagawa nila ito kada quarter (tatlong buwan) at kada taon. Bakit nga ba ito mahalaga, guys? Kasi dito natin makikita ang tunay na takbo ng negosyo. Hindi lang 'yung sinasabi nila sa mga advertisement o sa mga balita. Ito ay batay sa mga tunay na numero at datos. Kung wala ang mga financial statements na ito, paano natin malalaman kung ang kumpanyang gusto nating i-investan ay kumikita ba talaga? O baka naman nalulugi na pala sila pero hindi pa natin alam? O baka naman ang laki na ng utang nila? Ang mga kumpanyang nakalista sa PSE, o ang tinatawag nating publicly listed companies, ay obligadong ilabas ang kanilang financial information para sa transparency. Ibig sabihin, para malaman ng publiko, lalo na ng mga investors na tulad natin, kung ano ang nangyayari sa kanilang pera at sa kanilang operasyon. Ito ay para sa patas na laro. Lahat tayo ay may access sa parehong impormasyon para makagawa tayo ng sarili natin desisyon, nang hindi tayo nalilinlang. Kaya naman, ang pag-aaral ng PSE financials sa Tagalog ay hindi lang para sa mga financial expert; ito ay para sa lahat ng gustong maging matalino at responsableng investor. Sa pamamagitan nito, masisigurado nating ang ating pera ay napupunta sa mga kumpanyang may magandang pundasyon at may potensyal na lumago. Ito ang ating unang hakbang para maging mas mayaman at mas matatag ang ating kinabukasan.

Ang Mga Pangunahing Financial Statements na Kailangan Mong Malaman

Ngayon na alam na natin kung ano ang PSE financials, usisain naman natin ang mga pangunahing bahagi nito. Kapag sinabing financial statements, may tatlong bida dito na kailangan mong makilala. Ito ang mga sikat na: Income Statement, Balance Sheet, at Cash Flow Statement. Huwag kayong matakot sa mga pangalan nila, guys, ipapaliwanag natin ito sa pinakamadaling paraan. Una, ang Income Statement, na minsan ay tinatawag ding Statement of Comprehensive Income. Ito ang nagsasabi kung kumikita ba o nalulugi ang kumpanya sa isang partikular na panahon. Parang pagtingin mo sa resibo pagkatapos mamalengke – makikita mo kung magkano ang ginastos mo at kung may natira ka pa. Sa income statement, makikita mo ang mga kita (revenues) na nakuha ng kumpanya mula sa kanilang pagbebenta ng produkto o serbisyo, at ibabawas dito ang lahat ng kanilang mga gastos (expenses) tulad ng sahod ng empleyado, renta, materyales, at iba pa. Kung mas malaki ang kita kaysa sa gastos, kita ang kumpanya. Kung mas malaki naman ang gastos, nalulugi sila. Napakasimple, di ba? Pangalawa, ang Balance Sheet, na tinatawag ding Statement of Financial Position. Ito naman ay parang snapshot ng kumpanya sa isang partikular na petsa. Dito mo makikita ang kanilang mga ari-arian (assets) – lahat ng pagmamay-ari nila na may halaga, tulad ng lupa, gusali, makinarya, pera sa bangko. Kasama rin dito ang kanilang mga pananagutan (liabilities) – lahat ng utang nila sa iba, tulad ng mga pautang sa bangko o bayarin sa suppliers. At ang pinakaimportante para sa mga may-ari o shareholders, ang equity – ito ang halaga ng kumpanya na pagmamay-ari ng mga shareholders matapos ibawas ang lahat ng utang sa ari-arian. Ang pinaka-principle dito ay palaging balanse: Assets = Liabilities + Equity. Kung hindi balanse, may mali sa report. At panghuli, ang Cash Flow Statement, na tinatawag ding Statement of Cash Flows. Ito naman ang nagsasabi kung saan nanggaling at saan napunta ang pera ng kumpanya sa isang partikular na panahon. Mahalaga ito dahil ang kita sa Income Statement ay hindi palaging katumbas ng aktuwal na pera na pumasok o lumabas. Ang Cash Flow Statement ay hinahati sa tatlong bahagi: Operating Activities (pera mula sa pangunahing operasyon ng negosyo), Investing Activities (pera na ginamit sa pagbili o pagbenta ng mga long-term assets tulad ng lupa at makinarya), at Financing Activities (pera na may kinalaman sa utang at equity, tulad ng pagkuha ng loan o pag-issue ng stocks). Sa pag-intindi sa tatlong ito, magkakaroon ka na ng malinaw na larawan kung gaano ka-healthy ang isang kumpanyang nakalista sa PSE. Kaya't pagtuunan natin ng pansin ang mga ito para sa ating PSE financials sa Tagalog na pag-aaral.

Paano Basahin at Intindihin ang Income Statement?

Sige, mga ka-investor, palalimin natin ang pagtalakay sa unang bida natin: ang Income Statement. Paano ba ito basahin para maintindihan natin kung kumikita ba talaga ang ating paboritong kumpanya? Ang Income Statement ay parang isang detalyadong listahan ng lahat ng pumasok na pera at lahat ng lumabas na pera dahil sa operasyon ng negosyo sa loob ng isang tiyak na panahon – ito man ay isang quarter o isang buong taon. Ang pinaka-itaas nito ay karaniwang nagsisimula sa Sales o Revenue. Ito ang kabuuang halaga ng mga benta ng produkto o serbisyo ng kumpanya. Halimbawa, kung ang isang kumpanya ay nagbebenta ng cellphone, ang kabuuang halaga ng mga cellphone na nabenta nila sa loob ng tatlong buwan ay ang kanilang Revenue. Pagkatapos, ibabawas dito ang tinatawag na Cost of Goods Sold (COGS) o Cost of Sales. Ito naman ang direktang gastos sa paggawa ng produkto na ibinenta. Sa kaso ng cellphone company, kasama dito ang halaga ng mga piyesa, paggawa, at iba pang direktang gastos para mabuo ang mga cellphone na iyon. Kapag binawas mo ang COGS mula sa Revenue, makukuha mo ang Gross Profit. Ito ang unang sukatan kung gaano kalaki ang tubo ng kumpanya bago pa man isama ang iba pang mga gastusin. Mahalaga ang Gross Profit kasi ipinapakita nito kung magkano ang natitira mula sa benta para ipambayad sa iba pang operating expenses, interes, at buwis. Pagkatapos ng Gross Profit, ibabawas naman ang mga Operating Expenses. Kasama dito ang mga gastusin na hindi direktang nakakabit sa paggawa ng produkto, pero kailangan para patakbuhin ang negosyo. Kasama dito ang mga Selling Expenses (gastos sa pagbebenta at marketing), General and Administrative Expenses (sahod ng mga opisina, renta ng opisina, kuryente, tubig), at Depreciation and Amortization (pagbaba ng halaga ng mga kagamitan at ari-arian sa paglipas ng panahon). Kapag binawas mo ang lahat ng Operating Expenses mula sa Gross Profit, makukuha mo ang Operating Income o Income from Operations. Ito ay nagpapakita ng tubo mula sa pangunahing operasyon ng kumpanya. Ito ay isang napakahalagang numero para malaman kung ang mismong core business ng kumpanya ay kumikita. Pagkatapos ng Operating Income, mayroon pang ibang mga item na pwedeng isama bago tuluyang makuha ang Net Income. Maaaring may Interest Income (kita mula sa interes ng kanilang pera na nakalagay sa bangko) o Interest Expense (gastos sa interes ng kanilang mga utang). Mayroon ding mga Other Income/Expense na hindi direktang related sa core operations. Pagkatapos maayos na maibawas o maidagdag ang lahat ng ito, makakaroon tayo ng Income Before Tax o Earnings Before Tax (EBT). Ito na yung kita bago pa man kaltasin ang buwis. At sa wakas, kapag ibinawas na ang Income Tax Expense, makukuha natin ang pinaka-inaabangang numero: ang Net Income o Net Profit (o kung minsan ay tinatawag ding Bottom Line). Ito ang tunay na tubo ng kumpanya pagkatapos ng lahat ng gastos at buwis. Kung positibo ang Net Income, kumikita ang kumpanya. Kung negatibo naman, nalulugi sila. Kaya kapag nakikita niyo ang Income Statement, tumutok kayo sa mga linyang ito para maintindihan ang financial performance ng kumpanya, guys. Ito ang pundasyon ng ating pag-aaral sa PSE financials sa Tagalog.

Pag-unawa sa Balance Sheet: Ang Financial Snapshot

Susunod naman nating pag-aaralan ang Balance Sheet, guys. Kung ang Income Statement ay parang pelikula na nagpapakita ng takbo ng negosyo sa isang panahon, ang Balance Sheet naman ay parang isang snapshot o litrato ng kumpanya sa isang partikular na sandali, karaniwan sa huling araw ng quarter o ng taon. Ito ang nagpapakita ng financial position ng kumpanya. Ang pinaka-importanteng prinsipyo ng Balance Sheet ay ang accounting equation: Assets = Liabilities + Equity. Tandaan natin palagi 'yan, dahil ito ang bumubuo sa buong Balance Sheet. Unahin natin ang mga Assets. Ito ang lahat ng pagmamay-ari ng kumpanya na may economic value at inaasahang magbibigay ng benepisyo sa hinaharap. Hinahati ito sa dalawang kategorya: Current Assets at Non-current Assets. Ang Current Assets ay ang mga assets na inaasahang magiging cash o magagamit sa loob ng isang taon o operating cycle. Kasama dito ang Cash and Cash Equivalents (pera sa kamay, pera sa bangko, at malapit nang maging cash na investments), Accounts Receivable (pera na utang sa atin ng mga customer na inaasahan nating mababayaran agad), Inventories (mga produkto na ibebenta pa lang), at Prepaid Expenses (bayad na gastos na makikinabang pa sa hinaharap, tulad ng bayad na renta). Ang Non-current Assets naman ay ang mga assets na inaasahang magamit o mananatili sa kumpanya nang higit sa isang taon. Dito kasama ang Property, Plant, and Equipment (PP&E) – mga lupa, gusali, makinarya, sasakyan; at Intangible Assets – mga trademark, patents, goodwill. Sa kabilang banda naman, meron tayong mga Liabilities. Ito ang mga obligasyon o utang ng kumpanya sa ibang tao o entidad. Tulad ng Assets, hinahati rin ito sa Current Liabilities at Non-current Liabilities. Ang Current Liabilities ay mga utang na inaasahang babayaran sa loob ng isang taon o operating cycle. Kasama dito ang Accounts Payable (bayarin natin sa mga suppliers), Salaries Payable, Taxes Payable, at Short-term Loans. Ang Non-current Liabilities naman ay mga utang na babayaran sa loob ng higit sa isang taon. Dito kasama ang Long-term Loans, Bonds Payable, at iba pang mahahabang utang. At panghuli, ang Equity. Ito ang interes ng mga may-ari o shareholders sa kumpanya. Ito ang halaga na natitira sa assets matapos ibawas ang lahat ng liabilities. Kasama dito ang Common Stock (halaga ng shares na binili ng mga investors), Paid-in Capital in Excess of Par, at Retained Earnings. Ang Retained Earnings ay ang naipon na tubo ng kumpanya na hindi pa naipamigay bilang dividends. Kaya, sa pagtingin mo sa Balance Sheet, tinitingnan mo ang kabuuang pagmamay-ari ng kumpanya (Assets) at kung paano ito pinondohan – kung sa pamamagitan ba ng utang (Liabilities) o ng pera ng mga may-ari (Equity). Ito ay mahalaga para malaman ang financial stability at solvency ng isang kumpanya. Sa pamamagitan ng PSE financials sa Tagalog na ito, mas mauunawaan natin ang mga numero sa likod ng bawat kumpanyang gusto nating pasukin.

Ang Kahalagahan ng Cash Flow Statement

Sa pagtatapos ng ating pagtalakay sa mga pangunahing financial statements, narito na tayo sa ikatlo at huling bida: ang Cash Flow Statement. Marami ang nagsasabi na ito ang pinaka-importanteng statement sa lahat, lalo na para sa mga investors. Bakit kaya? Kasi sabi nga nila, "cash is king." Ang kita na nakikita natin sa Income Statement ay hindi laging tumutugma sa aktuwal na pera na pumasok o lumabas sa kumpanya. Halimbawa, maaaring nagbenta ang kumpanya ng milyon-milyong pisong produkto (Revenue sa Income Statement), pero kung hindi pa nababayaran ng mga customer (Accounts Receivable), hindi pa ito cash. Dito pumapasok ang Cash Flow Statement. Ang pangunahing layunin nito ay ipakita kung saan nanggaling at saan napunta ang pera ng kumpanya sa isang partikular na panahon. Ito ay hinahati sa tatlong pangunahing aktibidad: Cash Flows from Operating Activities (CFO), Cash Flows from Investing Activities (CFI), at Cash Flows from Financing Activities (CFF). Unahin natin ang CFO. Ito ang pera na nabuo o nagamit mula sa pangunahing operasyon ng negosyo. Kasama dito ang mga cash na natanggap mula sa pagbebenta ng produkto o serbisyo, at mga cash na ibinayad para sa mga gastusin tulad ng sahod, suppliers, at buwis. Ang malakas at positibong CFO ay magandang senyales dahil ibig sabihin, ang mismong negosyo ay kayang kumita ng pera. Pangalawa, ang CFI. Ito ay tungkol sa pera na ginamit o natanggap mula sa pagbili o pagbenta ng mga long-term assets, tulad ng lupa, gusali, o makinarya. Kung ang kumpanya ay bumibili ng bagong makina, ito ay magiging outflow ng cash (negatibo sa CFI). Kung nagbenta naman sila ng lumang gusali, ito ay magiging inflow ng cash (positibo sa CFI). Pangatlo, ang CFF. Ito naman ay tungkol sa pera na may kinalaman sa pagkakautang at equity ng kumpanya. Kasama dito ang pera na nakuha mula sa pagkuha ng mga utang (loans) o pag-issue ng mga bagong stocks (equity), at ang pera na ibinayad para sa pagbabayad ng utang o pagbibigay ng dividends sa mga shareholders. Kapag pinagsama-sama ang mga cash flow mula sa tatlong aktibidad na ito, makukuha natin ang Net Change in Cash para sa panahon na iyon. Kasama rin ang opening balance ng cash, makukuha natin ang ending balance ng cash, na dapat tumutugma sa cash na nakasulat sa Balance Sheet. Bakit ito mahalaga, guys? Kasi ang pera ang nagpapatakbo sa negosyo. Kahit gaano pa kaganda ang kita sa Income Statement, kung wala namang aktuwal na pera na pumapasok, maaaring magkaproblema ang kumpanya sa pagbabayad ng kanilang mga obligasyon. Kaya naman, ang pag-aaral ng PSE financials sa Tagalog ay hindi kumpleto kung hindi natin bibigyan ng sapat na pansin ang Cash Flow Statement. Ito ang tunay na nagpapakita kung gaano ka-liquid at ka-sustainable ang isang kumpanya.

Bakit Mahalaga ang Pagsubaybay sa PSE Financials para sa mga Investors?

Alam niyo na siguro ngayon kung gaano kahalaga ang pag-unawa sa PSE financials sa Tagalog. Pero bakit nga ba ito sobrang importante para sa atin na mga investors? Una sa lahat, ito ang pundasyon ng matalinong pagdedesisyon. Hindi tayo pwedeng basta-basta na lang bumili ng stocks dahil lang maganda ang pangalan ng kumpanya o dahil sinabi ng kaibigan natin. Kailangan nating tingnan ang mga numero. Ang financial statements ang nagbibigay sa atin ng objective na batayan kung ang isang kumpanya ba ay kumikita, lumalago, at may kakayahang magbayad ng kanilang mga utang. Sa pamamagitan ng pag-aaral ng Income Statement, makikita natin kung ang kanilang kita ay tumataas ba taon-taon. Sa Balance Sheet, malalaman natin kung malakas ba ang kanilang asset base at kung hindi naman kalaki ang kanilang utang kumpara sa kanilang assets. At sa Cash Flow Statement, masisiguro natin na ang kanilang operasyon ay nagbubunga ng sapat na cash para sa kanilang pangangailangan. Pangalawa, ito ay para sa risk management. Ang bawat investment ay may kaakibat na risk. Ang pag-aaral ng financials ay nakakatulong sa atin na matukoy ang mga posibleng panganib. Halimbawa, kung ang isang kumpanya ay may napakalaking utang, mas mataas ang risk na hindi nila ito mabayaran, lalo na kung humina ang kanilang benta. Kung ang kanilang cash flow mula sa operations ay pababa nang pababa, maaaring may problema sa kanilang core business. Sa pamamagitan ng pagkilala sa mga risks na ito, maaari nating iwasan ang mga kumpanyang masyadong delikado, o kaya naman ay mas maging handa tayo kung sakaling magkaroon ng problema. Pangatlo, ito ay para sa pagtukoy ng tamang presyo (valuation). Bagama't hindi natin masyadong na-detalye dito ang valuation metrics, ang financial statements ang pinagmumulan ng mga data na ginagamit natin para malaman kung ang presyo ng stocks ng isang kumpanya ay mura o mahal. Halimbawa, ang Earnings Per Share (EPS) na makukuha natin sa Income Statement ay ginagamit sa Price-to-Earnings (P/E) ratio, isang popular na valuation tool. Kung mababa ang P/E ratio kumpara sa mga kakumpitensya at sa historical average nito, maaaring ito ay isang magandang buy signal. Pang-apat, ito ay para sa long-term perspective. Ang pag-invest ay karaniwang ginagawa para sa pangmatagalang paglago. Ang pagsubaybay sa financial performance ng isang kumpanya sa paglipas ng panahon gamit ang kanilang mga financial statements ay nagbibigay sa atin ng ideya kung ang kumpanya ba ay may sustainable growth plan at kung sila ba ay magiging matagumpay sa hinaharap. Sa huli, ang pagiging pamilyar sa PSE financials sa Tagalog ay hindi lang tungkol sa pag-alam ng mga numero; ito ay tungkol sa pagkuha ng kumpiyansa at kapangyarihan para makagawa ng mga desisyon na makakatulong sa pagpapalago ng iyong yaman. Kaya huwag niyo itong isantabi, mga ka-investor! Ito ang magiging gabay ninyo sa inyong investment journey.